اینترنت اشیا چیست ؟ (IOT)
اینترنت اشیاء یا IoT مجموعه ای از دستگاه های محاسباتی به هم پیوسته، ماشین آلات مکانیکی و دیجیتالی، اشیاء، حیوانات و یا افرادی است که دارای شناسه های منحصر به فرد (UID) هستند. این سیستم، داده ها را از طریق شبکه، بدون نیاز به تعامل میان انسان ها با یکدیگر یا انسان با رایانه انتقال می دهد.
شیء در اینترنت اشیاء می تواند کسی باشد که یک وسیله برای کنترل ضربان قلب در بدنش قرار داده شده است. یک حیوان مزرعه که در داخل بدنش یک میکروچیپ برای دریافت و انتقال سیگنال رادیویی قرار گرفته باشد. خودرویی که دارای حسگر های داخلی برای هشدار درهنگام کم شدن فشارلاستیک ها است. یا هر شیء طبیعی یا ساخت دست بشر، که آدرس پروتکل اینترنت (IP) را به خود اختصاص می دهد. همچنین بتواند داده ها را در شبکه نیز انتقال دهد.
سازمان ها در یک روند افزایشی، در صنایع مختلف از اینترنت اشیاء برای دست یابی به عواملی از جمله: کارکردن به صورت بهینه تر، درک بهتر مشتریان برای ارائه خدمات پیشرفته، بهبود تصمیم گیری و افزایش ارزش تجاری استفاده می کنند.
پیش از این آموزش اینترنت اشیا از صفر در هم‌رویش منتشر شد. فیلم معرفی آموزش اینترنت اشیا را در زیر می‌توانید مشاهده کنید:
برای دریافت بسته این آموزش، می‌توانید بر روی لینک آموزش اینترنت اشیا از صفر کلیک کنید.
اینترنت اشیاء چگونه عمل می کند؟
محیط اینترنت اشیاء از دستگاه های هوشمند مجهز به وب که دارای سیستم های تعبیه شده، مانند پردازنده ها، حسگرها و سخت افزار ارتباطی است، تشکیل شده است. از اینترنت اشیاء برای جمع آوری، ارسال و پردازش داده هایی که از محیط اطراف خود به دست می آورد استفاده می شود. دستگاه های اینترنت اشیاء داده های حسگر را به چند طریق به اشتراک می گذارد. به عنوان مثال، داده هایی که از اتصال به درگاه اینترنتی اشیاء جمع آوری شده باشند. یا سایر دستگاه هایی که داده ها را برای تجزیه و تحلیل به فضای ابری منتقل کرده اند. یا به صورت محلی تجزیه و تحلیل می شوند.
بعضی اوقات این دستگاه ها با سایر دستگاه های مرتبط ارتباط برقرار می کنند. همچنین براساس اطلاعاتی که از یکدیگر می گیرند، عمل می کنند. دستگاه ها، بیشتر کارها را بدون دخالت انسان انجام می دهند. با این وجود افراد می توانند با دستگاه ها نیز تعامل داشته باشند. برای مثال، آن ها را تنظیم کنند. به آن ها دستورالعمل دهند، یا به داده ها دسترسی پیدا کنند.
پروتکل های اتصال، شبکه و ارتباطات استفاده شده در این دستگاه های دارای وب تا حد زیادی به برنامه های خاص اینترنت اشیاء بستگی دارند.
همچنین اینترنت اشیاء از هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین برای آسان شدن و پویایی بیشتر فرآیندهای جمع آوری داده ها استفاده می کند.
هم رویش منتشر کرده است:
آموزش میکروپایتون برای برنامه‌نویسی بردهای ESP32 و ESP8266
چرا اینترنت اشیاء (IOT) اهمیت دارد؟
اینترنت اشیاء به افراد کمک می کند تا هوشمندانه زندگی و کار کنند. همچنین با استفاده از آن می توانند کنترل کاملی بر زندگی خود داشته باشند. اینترنت اشیاء علاوه بر ارائه دستگاه های هوشمند برای اتوماسیون منازل، برای تجارت نیز ضروری است. با بکارگیری IOT، مشاغل می توانند چگونگی عملکرد سیستم هایشان را بررسی کنند. همچنین اینترنت اشیاء یک دید کلی درباره کارایی ماشین ها تا عملکرد های لجستیک مشاغل ارائه می دهد.
با بکار گیری اینترنت اشیاء در شرکت ها، فرآیندها خودکار می شوند. بنابراین هزینه های نیروی کار نیز کاهش می یابد. در ادامه ضایعات کاهش می یابد و خدمات بهتری را نیز ارائه می کند. همچنین هزینه ساخت و تحویل کالا و شفافیت در معاملات با مشتری را کاهش می دهد.
به این ترتیب، اینترنت اشیاء یکی از مهم ترین تکنولوژی های زندگی روزمره است. اینترنت اشیاء همچنان که هر روزه مشاغل بیشتری به پتانسیل دستگاه های متصل برای حفظ رقابت آن ها پی می برند، در حال پیشرفت و اوج گیری است.
مزایای اینترنت اشیاء برای سازمان ها
مزایا و معایب IOT برای سازمان ها چیست ؟ اینترنت اشیاء مزایا زیادی برای سازمان ها دارد. برخی از مزایا مربوط به یک صنعت خاصی است. برخی از آن ها نیز در صنایع مختلف قابل استفاده هستند. در ادامه برخی از مزایا IOT در تجارت را بررسی می کنیم:
- نظارت بر روند کلی کسب و کار ها
- بهبود تجربه مشتری (CX)
- صرفه جویی در وقت و هزینه
- افزایش بهره وری کارکنان
- ادغام و انطباق مدل های تجاری
- تصمیمات شغلی بهتر
- ایجاد درآمد بیش تر
اینترنت اشیاء شرکت ها را تشویق می کند که در روش های کسب و کار خود تجدید نظر کنند. همچنین ابزارهایی برای بهبود استراتژی های تجاری خود به آن ها پیشنهاد می دهد.
سایر مزایای اینترنت اشیا برای سازمان ها
به طور کلی، اینترنت اشیاء بیشتر در سازمان های تولیدی، حمل و نقل و تاسیساتی، استفاده از حسگرها و سایر دستگاه های اینترنت اشیاء وجود دارد. با این حال، در سازمان های کشاورزی، زیرساخت ها و صنایع اتوماسیون خانگی نیز مورد استفاده قرار می گیرند؛ که برخی سازمان ها را به سمت تحول دیجیتال سوق می دهد.
IOT می تواند با آسان کردن کار کشاورزان در بخش کشاورزی برای آن ها سود آور نیز باشد. به این گونه که حسگرها اطلاعات مربوط به میزان بارندگی، رطوبت، دما و محتوای خاک و همچنین سایر فاکتورها را جمع آوری می کنند. این اطلاعات برای تکنیک های کشاورزی خودکار مفید خواهند بود.
توانایی نظارت بر عملیات زیرساخت ها نیزعاملی است که اینترنت اشیاء می تواند در آن، مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال می توان از سنسورها برای نظارت بر اتفاقات یا تغییرات در ساختمان های سازه ای، پل ها و سایر زیرساخت ها استفاده کرد. این امر مزایای سود آوری را به همراه دارد. مانند: صرفه جویی در هزینه و زمان، تغییرات گردش کار با کیفیت زندگی و گردش کارها بدون کاغذ.
در اتوماسیون های خانگی می توان از اینترنت اشیاء برای نظارت و دستکاری سیستم های مکانیکی و الکتریکی در ساختمان استفاده کرد. در مقیاس وسیع تر، در شهرهای هوشمند نیز می توان در کاهش مصرف زباله و انرژی تاثیر گذار باشد.
اینترنت اشیاء درهر صنعتی از جمله: مشاغل مراقبت های بهداشتی، مالی، خرده فروشی و تولید نیز می تواند تاثیر گذار باشد.
مزایا و معایب IOT
مزایا و معایب IOT چیست؟ برخی از مزایای اینترنت اشیاء را در زیر بررسی می کنیم:
- توانایی دسترسی به اطلاعات از هرجایی و در هر زمان و از هر دستگاهی
- بهبود ارتباطات بین دستگاه های الکترونیکی متصل
- انتقال بسته های داده از طریق شبکه متصل و صرفه جویی در وقت و هزینه
- خودکار کردن وظایفی که به بهبود کیفیت خدمات کسب و کار کمک می کنند. همچنین کاهش نیاز به دخالت های انسانی.
و در ادامه از معایب آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با افزایش تعداد دستگاه های متصل و به اشتراک گذاری اطلاعات بیشتر بین دستگاه ها، پتانسیل یک هکر برای سرقت اطلاعات محرمانه نیز افزایش می یابد.
- ممکن است شرکت ها سرانجام مجبور به مقابله با تعداد زیادی، شاید حتی میلیون ها دستگاه اینترنت اشیاء شوند. در نتیجه جمع آوری و مدیریت داده ها از همه ی این دستگاه ها چالش برانگیز و دشوار خواهد بود.
- اگر خرابی در سیستم وجود داشته باشد، به احتمال زیاد هر دستگاه متصل نیز دچار مشکل خواهد شد.
- از آن جا که هیچ استاندارد بین المللی سازگاری برای اینترنت اشیاء وجود ندارد، برقراری ارتباط بین دستگاه هایی که شرکت های تولید کننده مختلفی دارند، دشوار است.
استاندارد ها و فریمورک های IOT
استاندارد های مختلفی در حوزه اینترنت اشیاء وجود دارد. از جمله موارد زیر:
- شبکه های بی سیم ناحیه شخصی کم مصرف IPv6 (6LoWPAN) یک استاندارد باز است. که توسط گروه ویژه مهندسی اینترنت (IETF) تعریف شده است. استاندارد 6LoWPAN هر رادیوی کم مصرف را قادر می سازد تا با اینترنت از جمله 804.15.4 ، بلوتوث کم انرژی (BLE) و Z-Wave (برای اتوماسیون خانگی) ارتباط برقرار کند.
- ZigBee یک شبکه بی سیم کم مصرف و با نرخ کم دیتا است. که عمدتا در تنظیمات صنعتی استفاده می شود. زیگ بی براساس استاندارد 802.15.4 موسسه مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) ساخته شده است. اتحادیه زیگ بی،Dotdot را ایجاد کرد. Dotdot زبان جهانی برای اینترنت اشیاء است. با استفاده از این زبان، اشیاء می توانند در هر شبکه ای ایمن کار کنند و همدیگر را درک کنند.
- LiteOS یک سیستم عامل مشابه یونیکس برای شبکه های حسگر بی سیم است. LiteOS از تلفن های هوشمند، پوشیدنی ها، اپلیکیشن های تولید هوشمند، خانه های هوشمند و اینترنت وسایل نقلیه (IoV) پشتیبانی می کند. این سیستم عامل همچنین به عنوان یک پلتفرم برای توسعه دستگاه های هوشمند نیزعمل می کند.
- OneM2M یک لایه سرویس دستگاه به دستگاه است. که می تواند در نرم افزار و سخت افزار برای اتصال دستگاه ها تعبیه شود. استاندارد سازی جهانی، OneM2M، برای استانداردهای قابل استفاده مجدد ایجاد شده است تا برنامه های اینترنت اشیاء را از طریق چندین ساختار مشخص قادر به برقراری ارتباط کند.
- سرویس توزیع داده ای (DDS) توسط گروه مدیریت شیء (OMG) ساخته شده است. یک استاندارد IoT با ویژگی های بلادرنگ، مقیاس پذیری و کارایی بالا برای ارتباطات M2M است.
- پروتکل صف بندی پیشرفته پیام (AMQP) یک استاندارد منبع باز برای پیام رسانی غیر همزمان از طریق سیم کاربرد دارد. با استفاده از AMQP می توان پیام های رمزگذاری شده را بین سازمان ها و برنامه ها مبادله کرد. از این پروتکل در پیام رسانی کلاینت- سروری و در مدیریت دستگاه اینترنت اشیاء استفاده می شود.
- پروتکل برنامه محدود (CoAP) پروتکلی است که توسط IETF طراحی شده است. این پروتکل چگونگی عملکرد دستگاه های کم مصرف و محاسبه گر را در اینترنت اشیاء مشخص می کند.
- LoRaWAN یک پروتکل برای شبکه های WAN است. این پروتکل برای پشتیبانی از شبکه های عظیم مانند شهرهای هوشمند با میلیون ها دستگاه کم مصرف طراحی شده است.
در ادامه فریمورک های اینترنت اشیاء را معرفی می کنیم:
- سرویس وب آمازون (AWS) یک بستر رایانش ابری برای اینترنت اشیاء است که توسط آمازون منتشر شده است. این فریمورک به گونه ای طراحی شده است که دستگاه های هوشمند می توانند به راحتی با ابر AWS و سایر دستگاه های متصل ارتباط برقرار کنند و تعامل امنی داشته باشند.
- Arm Mbed IoT بستری برای توسعه برنامه های اینترنت اشیاء مبتنی بر میکروکنترلرهای Arm است. هدف این پلتفرم فراهم آوردن محیطی مقیاس پذیر، متصل و ایمن برای دستگاه های اینترنت اشیاء همراه با ابزارها و خدمات Mbed است.
- Microsoft’s Azure IoT Suite یک پلتفرم متشکل از مجموعه ای از خدمات است. که کاربران را قادر می سازد با دستگاه های اینترنت اشیاء خود ارتباط برقرار کرده و داده ها را دریافت کنند. همچنین می تواند عملیات مختلفی بر روی داده ها مانند تجزیه و تحلیل چند بعدی، تغییر و تجمع و تجسم آن عملیات، به روشی که برای تجارت مناسب باشد را اجرا کند.
- Google Brillo / Weave بستری برای پیاده سازی سریع برنامه های اینترنت اشیاء است. این پلتفرم از دو بخش اصلی تشکیل شده است: Brillo، یک سیستم عامل مبتنی بر اندروید برای توسعه دستگاه های تعبیه شده کم مصرف است. بخش دیگر Weave، یک پروتکل ارتباطی IoT-oriented که به عنوان زبان ارتباطی بین دستگاه و ابر استفاده می شود.
- Calvin یک پلتفرم منبع باز اینترنت اشیاء است. این پلتفرم توسط اریکسون منتشر شد. همچنین برای ساخت و مدیریت برنامه های توزیع شده طراحی شده اند. در این صورت دستگاه ها می توانند با یک دیگر گفتگو کنند. Calvin شامل یک فریمورک توسعه یافته برای توسعه دهندگان برنامه است. همچنین یک محیط زمان اجرا برای مدیریت برنامه در حال اجرا است.
برنامه های اینترنت اشیاء سازمانی و مصرف کننده
برنامه های اینترنت اشیاء کاربردی بسیاری در جهان واقعی وجود دارد. از اینترنت اشیاء مصرف کننده و تجاری گرفته تا تولید و IOT صنعتی .(IIoT) برنامه های اینترنت اشیاء گستردگی بسیاری دارند. از جمله در خودرو، مخابرات و انرژی.
مثال اول:
به عنوان مثال در بخش مصرف کننده، خانه های هوشمند که مجهز به ترموستات هوشمند، وسایل هوشمند و وسایل گرمایشی، روشنایی و الکترونیکی متصل هستند؛ می توانند از راه دور از طریق رایانه ها و تلفن های هوشمند کنترل شوند.
دستگاه های پوشیدنی با حسگرها و نرم افزار می توانند با جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های کاربر، پیام هایی را با هدف سهولت و راحتی در زندگی کاربران به سایر فناوری ها در مورد کاربران ارسال کنند. از دستگاه های پوشیدنی نیز برای امنیت عمومی استفاده می شود.
مثال دوم:
به عنوان مثال، کاربرد اینترنت اشیا در بهبود زمان پاسخگویی و پیگیری در مواقع اضطراری با ارائه مسیرهای بهینه در یک مکان. یک مثال دیگر نیز مانند ردیابی علائم حیاتی کارگران ساختمانی یا آتش نشانان در مکان های خطرناک و مواقعی که زندگی آن ها به خطر می افتد و گیر کرده اند.
کاربرد اینترنت اشیا در مراقبت های بهداشتی
اینترنت اشیاء مزایای بسیاری از جمله: توانایی نظارت دقیق بر بیماران با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های تولید شده را فراهم می کند. بیمارستان ها اغلب از سیستم های اینترنت اشیاء برای تکمیل وظایفی مانند مدیریت موجودی داروها و ابزار پزشکی استفاده می کنند.
مثال سوم:
به عنوان مثال، کاربرد اینترنت اشیا در ساختمان های هوشمند. ساختمان های هوشمند می توانند با استفاده از سنسورهایی که تعداد ساکنین اتاق را تشخیص می دهند، هزینه های انرژی را کاهش دهند. در این ساختمان ها دما به طور خودکار تنظیم می شود.
مثال چهارم:
به عنوان مثال، اگر سنسورهایی که در یک اتاق کنفرانس قرار دارند تشخیص دهند. تعداد افرادی که در اتاق هستند از یک حدی بالاتر رفته باشد، به طور خودکار دستگاهای خنک کننده روشن می شوند. یا اگر همه افراد و کارکنان ساختمان یا اداره رفته باشند با استفاده از این سنسورها درجه گرما پایین می آید.
کاربرد اینترنت اشیا در بخش کشاورزی
در بخش کشاورزی، سیستم های هوشمند کشاورزی مبتنی بر اینترنت اشیاء می توانند عواملی مانند نور، دما، رطوبت هوا و رطوبت خاک مزارع زراعتی را با استفاده از سنسورهایی که متصل هستند؛ کنترل کنند. اینترنت اشیاء همچنین در اتوماسیون سیستم های آبیاری نقش مهمی دارد.
کاربرد اینترنت اشیا در شهر
در یک شهرهوشمند، حسگرها اینترنت اشیاء مانند چراغ های خیابان هوشمند و کنتورهای هوشمند، می توانند به کاهش ترافیک، صرفه جویی در انرژی، نظارت و رفع نگرانی های زیست محیطی و بهبود وضعیت بهداشت کمک کنند.
امنیت اینترنت اشیاء و مشکلات حریم خصوصی
اینترنت اشیاء میلیاردها دستگاه را به اینترنت متصل می کند. همچنین از میلیاردها داده استفاده می کند که همه آن ها باید ایمن شوند. به دلیل گسترش سطح حمله، مسئله امنیت اینترنت اشیاء و حریم خصوصی آن به یک دغدغه عمده تبدیل شده است.
یکی از معروف ترین حملات اخیر اینترنت اشیاء در سال 2016 Mirai بود. Mirai یک بات نت است که در نام دامنه ارائه دهنده سرور Dyn نفوذ کرد. در این حمله بسیاری از وب سایت ها برای مدت طولانی در یکی از بزرگ ترین حملات توزیع شده منع سرویس (DDoS) که تاکنون دیده شده، از بین رفتند. مهاجمان با استفاده از دستگاه های اینترنت اشیاء که امنیت ضعیفی داشتند، به شبکه دسترسی پیدا کردند.
از آن جا که دستگاه های اینترنت اشیاء در نزدیکی یکدیگر به هم متصل هستند؛ تنها کاری که یک هکر باید انجام دهد این است که از یک آسیب پذیری برای دستکاری در داده ها سوء استفاده کند و آن ها را غیرقابل استفاده کند. تولید کنندگانی که به طور مداوم و یا اصلاً دستگاه های خود را به روز نمی کنند، باعث می شوند که داده های آن ها در معرض مجرمان سایبری قرار گیرند.
هم رویش منتشر کرده است:
آموزش پایتون Python (برنامه نویسی پایتون مقدماتی تا پیشرفته )
علاوه بر این، دستگاه های متصل اغلب از کاربران می خواهند اطلاعات شخصی خود را وارد کنند. از جمله نام، سن، آدرس، شماره تلفن و حتی حساب های شبکه های اجتماعی. واضح است که این اطلاعات برای هکرها بسیار ارزشمند خواهد بود.
هکرها تنها تهدید برای اینترنت اشیاء محسوب نمی شوند. حریم خصوصی یکی دیگر از نگرانی های مهم کاربران اینترنت اشیاء است. به عنوان مثال، شرکت هایی که دستگاه های اینترنت اشیاء مصرف کننده را تولید و توزیع می کنند؛ می توانند از این دستگاه ها برای بدست آوردن و فروش اطلاعات شخصی کاربران استفاده کنند.
اگر مسائل فراتر از اطلاعات شخصی را هم در نظر بگیریم، اینترنت اشیاء زیرساخت های حیاتی از جمله برق، حمل و نقل و خدمات مالی را نیز می تواند به خطر بیاندازد. در ادامه این مقاله تاریخچه اینترنت اشیا را بررسی می‌کنیم.
تاریخچه اینترنت اشیا (IOT)
تاریخچه اینترنت اشیا چیست ؟ کوین اشتون، بنیان گذار مرکز شناسایی خودکار در انستیتوی فناوری ماساچوست (MIT)، اولین بار در سخنرانی خود در سال 1999 در Procter & Gamble (P&G) به اینترنت اشیاء اشاره کرد. اشتون می خواست شناسه فرکانس رادیویی (RFID) را مورد توجه مدیریت ارشد P&G قرار دهد. او ارائه خود را “اینترنت چیزها” نامید تا مفهوم جدید و جذاب سال 1999 یعنی اینترنت را ثبت کند.
کتاب پروفسور MIT، نیل گرشنفلد، با عنوان “هنگامی که همه چیز شروع به فکر می کند” نیز در سال 1999 منتشر شد. او در این کتاب این اصطلاح را دقیقاً به کار نبرد اما دید واضحی از مفهوم اینترنت اشیاء را ارائه داده است.
در ادامه ی تاریخچه اینترنت اشیا داریم که اینترنت اشیاء از تکنولوژِی های بی سیم، سیستم های ریز الکترومکانیکی (MEMSes) ، خدمات خرد و اینترنت شکل گرفته است. این همگرایی به از بین رفتن شکاف بین فناوری عملیاتی (OT) و فناوری اطلاعات (IT) کمک کرده است. همچنین داده های تولیدی ماشین که ساختار درست و منظمی ندارند را قادر می سازد. تا برای پیشرفت در بهبود و بهره وری مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
اگرچه اشتون جزء اولین افرادی بود که به اینترنت درباره اشیاء اشاره کرد. اما ایده دستگاه های متصل از دهه 1970، تحت اینترنت تعبیه شده و محاسبات فراگیر، وجود داشت.
به عنوان مثال، اولین دستگاه اینترنتی در اوایل دهه 1980 دستگاه کک در دانشگاه کارنیگی ملون بود. برنامه نویسان وضعیت دستگاه ها را با استفاده از وب بررسی می کردند.
اینترنت اشیاء تکامل یافته ارتباطات M2M هستند. منظور، دستگاه هایی است که از طریق شبکه و بدون تعامل انسانی به یکدیگر متصل می شوند. M2M به اتصال دستگاه به ابر، مدیریت آن و جمع آوری داده ها نسبت داده می شود.
با ورود M2M به سطح بعدی، IoT یک شبکه حسگر از میلیاردها دستگاه هوشمند است. که افراد، سیستم ها و برنامه های دیگر را برای جمع آوری و به اشتراک گذاری داده ها متصل می کند. M2M به عنوان یک پایه و اساس ارتباطی را برای وجود اینترنت اشیاء فراهم می کند.
اینترنت اشیاء را می توان کنترل نظارتی و به دست آوردن داده ها (SCADA) در نظر گرفت. SCADA دسته ای از برنامه های کاربردی نرم افزار برای کنترل فرآیند، جمع آوری داده ها به صورت بلادرنگ از مکان های از راه دور برای کنترل تجهیزات و شرایط است. سیستم های SCADA شامل اجزای سخت افزاری و نرم افزاری هستند.
این سخت افزار، داده ها را در رایانه ای که نرم افزار SCADA نصب شده است جمع آوری می کند. سپس آن ها را پردازش می کند و ارائه می دهد. سیر تکاملی SCADA به گونه ای است که نسل آخر سیستم های SCADA به سیستم های اینترنت اشیاء نسل اول تبدیل شده اند.
در تاریخچه اینترنت اشیا گفته شده است که مفهوم اکوسیستم اینترنت اشیاء تا اواسط سال 2010 واضح و کاربردی نبود. اما دولت چین IoT را در اولویت برنامه استراتژیک پنج ساله خود قرار داده بود.
کلید واژگان
اینترنت اشیا چیست – تاریخچه اینترنت اشیا – مزایا و معایب IOT – کاربرد اینترنت اشیا – کاربرد اینترنت اشیا در کشاورزی – کاربرد اینترنت اشیا در پزشکی – تاریخچه پیدایش اینترنت اشیا – تاریخچه اینترنت اشیا
منبع :
